Forvitnilegt var að lesa yfirlýsingu Kára Stefánssonar þar sem hann skýrir ummæli í hlaðvarpsþætti um viðbrögð stjórnvalda við Covid-19. Yfirlýsingin er ekki síst forvitnileg fyrir þær sakir að hún er fyrsta tilraunin til að koma ríkisstjórninni og ráðgjöfum til varnar vegna stærstu læknisfræðilegu og samfélagslegu mistaka síðari tíma.
Í yfirlýsingunni leggur Kári áherslu á að ábyrgðin á öllum sóttvarnaraðgerðum í Covid-19 hafi verið ríkisstjórnarinnar. Að stjórnvöld hafi „nær algerlega farið að ráðum sóttvarnaryfirvalda sem sóttu sér ráð víða í samfélaginu, meðal annars til mín og fólksins í Íslenskri erfðagreiningu (ÍE).“ Skiljanlega er Kára í mun að almenningur átti sig á að hann beri ekki ábyrgð á mistökunum. Að ábyrgðin á hundruðum íslenskra umframdauðsfalla og heilsuskaða þúsunda sé ríkisstjórnarinnar.
Innstæðulausar fullyrðingar um björgun mannslífa
Í vísindatímaritinu Journal of Vaccine & Vaccinations er sýnt fram á að fullyrðing sem oft heyrist um að bólusetningarnar hafi bjargað hundruðum milljóna mannslífa eigi sér enga stoð en til þessa vísar Kári í yfirlýsingunni. Að fullyrðingin byggi ekki á tölfræðilegum staðreyndum og sé því marklaus. Ný skýrsla skoskra yfirvalda staðfestir þetta, en þar segir að ekki sé hægt að fullyrða neitt um að bólusetningar hafi fækkað dauðsföllum.
Eina viðurkennda aðferðafræðin við rannsókn á virkni nýrra lyfja er að mynda tvo hópa. Öðrum hópnum er gefið bóluefnið og hinn hópurinn er sprautaður með lyfleysu í stað bóluefnis. Síðan er fylgst með heilsufari hópanna í nokkra mánuði. Niðurstöðurnar sem birtar voru í vísindaritinu sýna að dánarhlutfall bólusettra er u.þ.b. 14,5% hærra en óbólusettra. Því er ljóst að bóluefnin björguðu ekki mannslífum. Reyndar er því öfugt farið.
Aukaverkanir, ein á milljón, eða ein á þúsund?
Sérstaka athygli vekja þau ummæli Kára að “aukaverkanir af bólusetningunni voru sannarlega til staðar EN EKKI MEIRI EN BÚAST MÁTTI VIД (leturbreyting höfunda). Hverju bjóst Kári við? 1-2 alvarlegum aukaverkunum á milljón bólusetta eins og gildir um flensubóluefni, eða 1-2 á hverja þúsund sem er reynslan af Covid-19 bóluefnum? Það að Kári skauti með þessum hætti yfir hundruð umframdauðsfalla á Íslandi sem fylgdu í kjölfar bólusetninga er með ólíkindum. Kári staðfestir að bólusetning gegn veirunni þrefaldi líkur á bólgu í hjartavöðva. Niðurstöður nýrrar svissneskrar rannsóknar sýna að 2,8% bólusettra sýna merki hjartavöðvabólgu eftir fyrstu örvunarsprautu. Önnur rannsókn sýnir að skemmd í hjartavef greinist ennþá hjá yfir helmingi þeirra sem greindust með hjartavöðvabólgu að 12 mánuðum liðnum. Hjartavöðvaskaði getur verið ómeðvitaður þeim sem hann bera og þeir því ekki í stöðu til að huga að hugsanlegum lífsstílsbreytingum til að lágmarka hættu á áfalli. Þarna hefur ríkisstjórnin tækifæri til að stíga inn og bæta fyrir hluta mistakanna með því að láta rannsaka hvort tíðni hjartaskaða á Íslandi hafi aukist í kjölfar bólusetninga með mRNA efnunum, og þannig bjargað mannslífum. Nefna má fleiri sjúkdóma sem greinst hafa í auknum mæli og rekja má til mRNA bóluefnanna.
Ólíklegt er að landsmenn hefðu þegið bólusetningar á árinu 2021 ef Kári hefði upplýst að hann byggist við að fjölmargir myndu hugsanlega deyja fyrir aldur fram vegna þeirra. Að hann hefði nefnt þann möguleika að fjöldi bólusettra mætti gera ráð fyrir alvarlegum skaða af völdum bóluefnanna. Hvað þá að landinn hefði þegið bólusetningu hefði hann verið upplýstur um að bóluefnin kæmu ekki í veg fyrir að menn smituðust eða smituðu aðra. Reyndar síðar, þegar þorra þjóðarinnar var orðið ljóst að efnin komu ekki veg fyrir smit, var gripið til þess ráðs að halda efnunum að fólki með þeim rökum að sóttin yrði bólusettum viðráðanlegri og með vægari einkennum, án þess að rannsóknir lægju þar til grundvallar.
Skaðsemin kom fljótt í ljós
Fyrrgreindir gallar bóluefnanna lágu að stærstum hluta fyrir í upphafi eða komu mjög fljótlega fram. Að efnin væru skaðleg langt umfram viðmið kom fram í fasarannsóknum lyfjafyrirtækjanna sjálfra áður en bóluefnin voru tekin í notkun. Rannsóknir sem tóku nokkra mánuði meðan 10 til 15 árum er að jafnaði varið til rannsókna á virkni bóluefna áður en talið er óhætt að gefa þau almenningi. Að bóluefnin kæmu ekki í veg fyrir smit lá mjög fljótlega fyrir þó hinu gagnstæða væri lengi haldið fram. Í upphafi hefði átt að gera landsmönnum grein fyrir þeirri staðreynd að ekki hefði tekist, þrátt fyrir fjölmargar tilraunir á liðnum árum, að búa til bóluefni sem gagnaðist að marki gegn sýkingum í efri öndunarvegi. Jafnframt hefði mátt gera almenningi betri grein en gert var fyrir þeirri staðreynd að um nýja tegund bóluefna væri að tefla sem byggðu á nýrri lítt reyndri tækni.
Þökkum Kára fyrir að opna umræðuna
Kári á þakkir skildar fyrir að stíga fram fyrir hönd ríkisstjórnarinnar og embættis Landlæknis og taka til varna fyrir misökin sem gerð voru og hafa kostað fjölda mannslífa og stórskaðað marga. Varna sem engu vatni halda eins og hér er rökstutt. Mikilvægt er að opna umræðu um viðbrögðin við faraldrinum til þess að unnt sé að draga lærdóm af mistökunum og draga úr líkum á að þau endurtaki sig.
Kári tekur fram í yfirlýsingunni að hann eða ÍE hafi ekki haft fjárhagslegan ávinning af faraldrinum, en ÍE (deCODE) er dótturfélag Amgen. Tveir stærstu hluthafar Amgen eru þeir sömu og Pfizers, Vanguard Group Inc. og Blackrock Inc. Samanlagt eiga þau ásamt sjóðum í vörslu fyrirtækjanna 23,9% í Pfizer og 25,4% í Amgen. Setja má spurningamerki við stöðu Kára sem eins helsta ráðgjafa ríkisstjórnarinnar í sóttvarnamálum þegar haft er í huga hvert hann sækir umboð sitt sem forstjóri ÍE.
Helgi Örn Viggósson, kerfisfræðingur.
Þorgeir Eyjólfsson, fyrrverandi forstjóri Lífeyrissjóðs verzlunarmanna.
Þorsteinn Siglaugsson, hagfræðingur og formaður Málfrelsis.
Greinin birtist áður í Morgunblaðinu 15. ágúst 2023.
