Grafarþögn um umframdauðsföll

Nú þegar árið er brátt á enda er það orðið deg­in­um ljós­ara að Íslands­met í um­framdauðsföll­um er orðið að veru­leika.

Það er út­lit fyr­ir að á end­an­um verði í kring­um 20% um­framdauðsföll í ár. Með öðrum orðum: að það deyi 20% fleiri á Íslandi árið 2022 en bú­ast mátti við út frá meðaltali ár­anna 2015-19. Það er erfitt að finna ár með meira en 5% um­framdauðsföll. Þessi aukn­ing er því töl­fræðilega ein­stak­ur viðburður.

Æpandi tvískinnungur

Tví­skinn­ung­ur varðandi þetta er æp­andi! Fyr­ir rúmu ári voru dag­leg­ar frétt­ir og jafn­vel frétta­manna­fund­ir um drep­sótt­ina miklu á sama tíma og um­framdauðsföll fyr­ir­fund­ust ekki, en í dag ber­ast eng­ar frétt­ir af því að rúm­lega ein mann­eskja deyr á hverj­um degi um­fram venju­leg­an fjölda dauðsfalla. Ég tek eft­ir því að það virðist nokkuð um að fólk á besta aldri verði bráðkvatt og eng­ar skýr­ing­ar virðast vera gefn­ar. Nú kann að vera að ég taki bara svona vel eft­ir þessu í ár og ekk­ert óeðli­legt sé í gangi, en þegar um­framdauðsföll al­mennt eru svona mörg þá læðist að manni sá grun­ur að það eigi ekki bara við um elstu kyn­slóðina held­ur líka fólk á besta aldri.

Hvað ger­ir það að verk­um að eng­inn vill fjalla um þessi mál? Lík­lega gera fáir sér grein fyr­ir þessu þar sem um­fjöll­un­in er svo lít­il. Það er þó aug­ljóst að heil­brigðisráðherra og land­lækn­ir vita um þetta. Um­fjöll­un emb­ætt­is­manna um þetta er yf­ir­borðskennd og ekk­ert bend­ir til þess að gera eigi al­menni­lega rann­sókn á þessu. Ábyrgð fjöl­miðla hvað þetta varðar tel ég þó hvað mesta enda eiga þeir að veita stjórn­völd­um aðhald ásamt alþingi. Svo virðist sem þing­menn vilji bara gleyma þessu, eins og þjóðin í heild, og þeir virðast ætla að láta sér nægja skýrslu sem for­sæt­is­ráðuneytið pantaði og fjall­ar á tak­markaðan máta um far­ald­ursaðgerðir stjórn­valda og gef­ur til kynna að allt hafi hér heppn­ast mæta­vel.

Illa rökstuddar skýringar

Skýr­ing­ar á um­framdauðsföll­un­um á borð við að ástæðan sé að Covid-aðgerðum hafi verið hætt eru und­ar­leg­ar, í það minnsta þegar þær eru ekki rök­studd­ar bet­ur en raun ber vitni. Ef skýr­ing­in er að þessi um­framdauðsföll séu í raun af­leiðing af aðgerðunum þá sér hver maður að það er grafal­var­legt og þarfn­ast óháðrar út­tekt­ar. Ef mein­ing­in er hins veg­ar að ef við hefðum haldið aðgerðum áfram þá hefðu um­framdauðsföll hald­ist niðri þá þarf að skýra hvernig hægt hefði verið að hætta aðgerðum án þess að þetta gerðist og hvernig hefði verið hægt að láta það ganga upp þar sem það var aug­ljós­lega ekki hægt að halda íþyngj­andi sótt­varn­araðgerðum áfram í það óend­an­lega, enda „eng­in stemn­ing fyr­ir því í þjóðfé­lag­inu“, eins og emb­ætt­ismaður nokk­ur orðaði það.

Þolir málið ekki dagsins ljós?

Nú­ver­andi sótt­varna­lækn­ir seg­ir að um 200 dauðsföll í ár séu vegna Covid. Þessi yf­ir­lýs­ing get­ur ekki þýtt annað en að Covid-spraut­urn­ar séu vita gagns­laus­ar. Við höf­um vitað í meira en ár að þær hafa eng­in áhrif á smit nema afar tíma­bundið og það eru jafn­vel sterk­ar vís­bend­ing­ar um að þær auki smit. Við vit­um að því sem næst all­ir í ald­urs­hópn­um sem um ræðir eru margsprautaðir og til viðbót­ar má nefna að Omicron er talið tölu­vert væg­ara af­brigði en hin fyrri. Þegar þess­ar staðreynd­ir eru hafðar til hliðsjón­ar sem segja að rúm­lega tí­falt lík­legra sé að lát­ast margsprautaður úr Covid en áður en spraut­urn­ar komu til skjal­anna er með ólík­ind­um að gáfað fólk haldi áfram að dá­sama þess­ar spraut­ur.

Það er eig­in­lega bara hægt að ímynda sér eina ástæðu fyr­ir áhuga­leys­inu varðandi þessi um­framdauðsföll og það er að þau teng­ist aðgerðum stjórn­valda og grein­ing á þeim og um­fjöll­un þoli því ekki dags­ins ljós.

Eftir Stefni Skúlason verkfræðing

Greinin birtist fyrst í Morgunblaðinu 19. desember.