Tilraunin sem mistókst

Yfirlýsing sóttvarnalæknis um að Covid-19 bólusetningar hafi dregið úr dánarlíkum um helming er röng.
Staðhæfingin grundvallast á því að embættið flokkar alla sem þegið hafa 1-2 bólusetningar sem óbólusetta.
Hefðu allir sextugir og eldri þegið fulla bólusetningu með örvunarskömmtum hefðu dauðsföll meðal þessa hóps aðeins orðið 8,4% færri en raunin varð, ekki 50% færri eins og embættið staðhæfir.
Hefðu allir á aldrinum 60-79 ára þegið tvær bólusetningar hefðu dauðsföll meðal þessa hóps orðið tæplega fjórfalt fleiri en ef enginn hefði þegið bólusetningu.

Í september birti embætti Landlæknis fréttatilkynningu um niðurstöður rannsóknar á virkni Covid-19 bóluefnanna. Þar er staðhæft að þeir sem voru að fullu bólusettir og höfðu fengið 1-3 örvunarskammta væru helmingi ólíklegri til að deyja úr Covid-19 en óbólusettir. Byggt var á tölum fyrir árið 2022. Eins og sýnt er fram á hér að neðan er þessi fullyrðing röng.

Hverju breyttu bólusetningarnar?

Ég hef borið saman gögn frá Landlækni um Covid-19 dauðsföll eftir aldri og bólusetningarstöðu og tiltæk gögn um bólusetningarstöðu eftir aldurshópum. Þar sem gögn Landlæknis um fjölda eftir bólusetningarstöðu, greint eftir árum og aldurshópum eru ónothæf, eins og ég útskýri nánar síðar, nota ég í staðinn uppsafnaðan heildarfjölda bólusettra í mars 2023, þannig að greining mín á við allt tímabilið, ekki aðeins árið 2022. En í ljósi þess að 94% dauðsfallanna áttu sér stað árið 2022 er mjög ólíklegt að nákvæmari sundurliðun hefði nein marktæk áhrif á niðurstöðurnar.

Á grunni þessara gagna hef ég áætlað dánartíðni í hverjum hópi, með því að deila fjölda dauðsfalla með fjölda einstaklinga, skipt eftir bólusetningarstöðu og aldurshópi. Athuga þarf að hér er ekki um að ræða dánarlíkur smitaðra eða greindra, aðeins dauðsföll sem hlutfall af fjölda einstaklinga í hverjum hópi. Ég nota síðan dánartíðni þessara mismunandi hópa til að  meta áhrif þess ef allt þýðið hefði verið fullbólusett, fullbólusett með örvunarskömmtum, eða óbólusett. 

Niðurstöðurnar gefa til kynna að í yngsta hópnum hefðu um 10% færri látist ef allir hefðu verið bólusettir og fengið örvunarskammta, samanborið við það sem raunin varð. Þessi niðurstaða er þó ekki tölfræðilega marktæk vegna þess hversu fá dauðsföll urðu í þessum aldurshópi.

Hjá aldurshópnum 60-79 ára hefði full bólusetning með örvunarskömmtum leitt til 11% færri dauðsfalla en raunin varð og meðal 80 ára og eldri hefðu þau orðið 7% færri, samanborið við raunveruleikann. Athyglisvert er að meðal 60-79 ára hópsins hefðu dauðsföllin hins vegar orðið 4% fleiri með fullri bólusetningu og örvunarskömmtum en ef enginn hefði fengið bólusetningu.

Á heildina litið hefði full bólusetning með örvunarskömmtum meðal eldri hópanna tveggja, þar sem við höfum tölfræðilega marktæk gögn, aðeins leitt til 8,4% færri dauðsfalla, samanborið við raunveruleikann, samtalsbjargað tæplega 20 mannslífum, og dauðsföllin hefðu aðeins orðið 12% færri en ef enginn hefði verið bólusettur. Þetta er víðsfjarri þeirri 50% minnkun á dánarlíkum sem Landlæknisembættið fullyrti um í fréttatilkynningu sinni.

Skuggalega há dánartíðni fullbólusettra

Það sem vekur sérstaka athygli er há dánartíðni meðal þeirra sem fengu 1-2 skammta af bóluefninu, (96% þeirra fengu 2 skammta, svokallaða fulla bólusetningu). Engin dauðsföll voru í þessum flokki meðal yngsta hópsins (aftur þarf hér að gæta varúðar vegna tölfræðilegrar ómarktækni), en fyrir báða eldri aldurshópana gildir að ef í þeim hefðu allir fengið 2 skammta af bóluefninu í stað þess að fá annað hvort engan, eða 3 eða fleiri, hefði tala látinna af völdum Covid-19 næstum þrefaldast.

Þessi niðurstaða er verulegt áhyggjuefni, ekki síst þegar rifjaðar eru upp þær vonir sem við bundum flest á sínum tíma við þessi bóluefni. En þegar við skoðum þær vísbendingar sem við höfum nú þegar um hvernig líkur á sýkingu aukast með tímanum í kjölfar bólusetningar líkt og þessi rannsókn sýnir glöggt, þá kemur hún því miður ekki endilega á óvart. Hver þróunin verður til lengri tíma er óvíst. Mun þessi áhætta halda áfram að aukast með tímanum? Eru þeir sem hafa fengið bóluefnið dæmdir til að þiggja síendurtekna örvunarskammta gegn tiltölulega meinlausum sjúkdómi um fyrirsjáanlega framtíð, til að forðast auknar dánarlíkur? 

Og í ljósi þess hvernig endurtekin bólusetning eykur sýkingarhættuna, hver er þá áhættan af því að halda áfram að þiggja örvunarskammtana? Það ætti að vera efst á baugi á sviði læknisfræðirannsókna að leita svara við þessum spurningum, en svo er ekki. Þess í stað ríkir þögnin ein.

60-70 tilkynnt dauðsföll í kjölfar bólusetningar

Lyfjastofnun hefur nú fengið yfir 6.000 tilkynningar um aukaverkanir eftir Covid-19 bólusetningu. 360 þeirra eru flokkaðir sem alvarlegar samkvæmt nýlegri fréttatilkynningu. Þetta gerir um það bil einn af hverjum 800 bólusettum. Samanborið við slíkar tilkynningar vegna inflúensubólusetningar er þetta á milli 500 og 1000-falt hlutfallið sem búast hefði mátt við. Við höfum þegar séð vísbendingar um þetta fyrir löngu og við höfum séð staðfestingar á þessu hlutfalli frá öðrum löndum, aftur og aftur. Þetta er enn ein staðfestingin.

Samt höfum við ekki upplýsingar um staðfest orsakatengsl, þar sem svo virðist sem málin séu aðeins skráð, en af einhverjum ástæðum er orsakasambandið aldrei rannsakað og því aldrei beint staðfest.

Síðasta ítarlega skýrslan birtist fyrir rúmu ári síðan, í apríl 2022. Þá höfðu stofnuninni borist um 3.600 tilkynningar um aukaverkanir. Af þeim voru 293 flokkaðar sem alvarlegar og tilkynnt hafði verið um 36 dauðsföll. Ef við framreiknum beint má gera ráð fyrir að dauðsföllin væru nú orðin 60-70, um fjórðungurinn af skráðum dauðsföllum vegna Covid-19.

Miðað við tölurnar og þær rannsóknir sem hér er vísað til virðist mega reikna með að bólusetningin muni að lokum leiða til fjölgunar, fremur en fækkunar dauðsfalla vegna Covid-19. Og ef tekið er tillit til 60-70 tilkynntra dauðsfalla í kjölfar bólusetningar — sem er rúmlega þrefaldur sá fjöldi mannslífa sem ætla má að bjargað hafi verið verið með skammti 3, 4 og 5 — hefur bólusetningin hugsanlega þegar leitt til fleiri andláta í heildina en ef hún hefði aldrei átt sér stað. Þá erum við ekki einu sinni byrjuð að huga að þeim hundruðum tilfella alvarlegra aukaverkana sem tilkynnt hefur verið um. Og engar upplýsingar eru gerðar opinberar um hvernig gríðarhá tíðni umframdauðsfalla hérlendis skiptist eftir bólusetningarstöðu.

Á hverju grundvallast fullyrðing Landlæknis?

En hvernig fór Landlæknisembættið að því að álykta að dánartíðni meðal þeirra sem fengu fulla bólusetningu og örvunarskammta hafi verið 50% lægri árið 2022 en meðal óbólusettra. Á hverju grundvallast þessi staðhæfing?

Eftir gagnaöflun og tölvupóstaskipti við sóttvarnalækni er skýringin nú ljós. Eins og fjallað var um hér að ofan er dánartíðni meðal fullbólusettra sem ekki fengu örvunarskammta næstum þrefalt meiri en hjá hinum hópunum tveimur. Í töflunni sem útreikningar embættisins á dánartíðni eru byggðir á eru óbólusettir og fullbólusettir (1-2 skammtar) settir í sama flokk, og kallaðir „óbólusettir“, en einungis þeir sem eru bæði fullbólusettir og hafa fengið örvunarskammta eru flokkaðir sem „bólusettir“. Síðan, eftir að hafa með þessum þægilega hætti endurskilgreint merkingu orðsins „óbólusettur”, sendi embættið út fréttatilkynningu sína þann 13. september þar sem fullyrt var að full bólusetning með örvunarskömmtum hefði lækkað dánarlíkur um helming samanborið við óbólusetta.

Það er ljóst að ef miðað er við raunverulega sundurliðun eftir bólusetningarstöðu er fullyrðing Landlæknis algerlega innstæðulaus. Í besta falli, miðað við þau fyrirheit sem gefin voru á sínum tíma, eru jákvæð áhrif bólusetningarinnar hverfandi eins og staðan er núna, og líklegast neikvæð þegar við teljum með dauðsföll í kjölfar bólusetningar. Því er það sérstakt áhyggjuefni hvernig Landlæknisembættið hefur til skamms tíma þrýst á um enn fleiri örvunarskammta fyrir aldurshópinn 60-79 ára, þar sem hreinn ávinningur af þeim er í raun neikvæður, samanborið við enga bólusetningu.

Tilraunin mistókst. En mun ósannindahrinunni einhvern tíma linna?

Um það leyti sem ég var að byrja að skoða ofangreind gögn rakst ég á litla frétt um að nýlega hefði heilbrigðisráðuneytið lagt til breytingu á lögum um sjúklingatryggingu, sem auðveldar fólki að sækja bætur vegna bólusetninga “sem heilbrigðisyfirvöld mæla með” og þar sem hámark bóta er hækkað. Þetta gefur kannski til kynna að yfirvöld séu nú farin að búa sig undir afleiðingar stærstu og viðurhlutamestu læknisfræðitilraunar Íslandssögunnar, en um leið halda þau þó áfram að auka vísvitandi á vandann.

Árið 2021 settu heilbrigðisyfirvöld og margir heilbrigðisstarfsmenn fram fullyrðingar um undraverða virkni Covid-19 bóluefnanna. Fullyrt var að þau myndu bjarga hundruðum mannslífa, að hinir óbólusettu væru að fylla öll sjúkrarými, og sumir hvöttu jafnvel til þess að þeir yrðu útilokaðir frá samfélaginu og settir í ævilangt sóttkví. Nú liggja gögnin fyrir, og þau sýna að staðhæfingarnar áttu aldrei við nein rök að styðjast. En þær voru endurteknar aftur og aftur af fjölmiðlum, án snefils af gagnrýni, engra spurninga spurt, engar efasemdir viðraðar, engra gagna krafist. Og eins og við sjáum, þegar litið er á nýjustu fréttatilkynninguna, halda yfirvöld áfram að dreifa þessum röngu staðhæfingum og ganga nú enn lengra en áður til að réttlæta þær. Og meðan mikill meirihluti þjóðarinnar kýs að trúa þeim, meðan varnarmúrarnir um upplýsingaóreiðu stjórnvalda halda áfram að hækka, mun þá ósannindahrinunni einhvern tíma linna?

Greinin birtist fyrst í Conservative Woman, 16. nóvember 2023. Birtist hér eilítið stytt og breytt.